مفهوم تجارت الکترونیک و انواع آن

شاید بسیاری از ما روزانه چندین بار واژه تجارت الکترونیک را می‌شنویم و یا خودمان این مفهوم را بارها و بارها به کار می‌بریم، اما واقعا مفهوم تجارت الکترونیک چیست؟ شما چقدر با این واژه آشنایی دارید و یا چقدر کارهای روزانه تان را با تجارت الکترونیک به کار می اندازید؟ مدلهای مختف تجارت الکترونیک کدامند؟ چقدر با انواع سایتهای تجاری الکترونیکی آشنا هستید؟ روشهای انتقال و پرداخت پول در تجارت الکترونیک کدامند؟ در این مطلب با فروشگاه ساز ویرچو همراه باشید تا با مفهوم تجارت الکترونیک به طور عمیق تر آشنا شویم.

تعریف تجارت الکترونیک

به طور کلی تعامل سیستمهای ارتباطی (Communication)، سیستمهای مدیریت اطلاعات (Data management) و امنیت (Security) که بواسطه آنها امکان مبادله اطلاعات تجاری در رابطه با فروش محصولات و خدمات میسر می گردد. یا به عبارت ساده‌تر استفاده از تکنولوژی ارتباطی نظیر شبکه اینترنت به منظور ایجاد بستری جهت عرضه محصولات و خدمات و ایجاد ارتباط مستقیم مابین فروشنده و خریدار در محیطی امن که نهایتا منجر به مبادله تجاری و مالی می گردد. (برای ساخت فروشگاه اینترنتی خود همین حالا با کارشناسان فروشگاه ساز ویرچو تماس بگیرید)

تاریخچه تجارت الکترونیک

استفاده از فناوری های الکترونیکی در انجام امور بازرگانی پیشینه ای نسبتا طولانی دارد. در حقیقت نیاز به تجارت الکترونیک از تقاضای بخش‌های خصوصی و عمومی جهت استفاده از تکنولوژی اطلاعات به منظور کسب رضایت مشتری و هماهنگی درون سازمانی نشات گرفته است. می توان گفت این نوع تجارت از حدود سال 1956 آغاز شد، زمانیکه مصرف کنندگان توانستند پول خود را از ماشینهای خودپرداز(ATM) دریافت کرده و خریدهای خود را با کارتهای بانکی انجام دهند. پیش از توسعه تکنوژی‌های مبتنی بر اینترنت در سالهای آغازین 90، شرکتهای بزرگ دست به ایجاد شبکه های کامپیوتری با ارتباطات محدود و استاندارد شده برای مبادله اطلاعات تجاری میان یکدیگر زده بودند که این روش، مبادله الکترونیکی داده ها (EDI) نامیده میشد. در آن سالها لفظ تجارت الکترونیک مترادف با مبادله الکترونیکی داده ها بود. ایجاد و توسعه اینترنت و شبکه جهانی باعث خلق فرصتهای زیادی برای توسعه و پیشرفت زیرساختها و کاربردهای تجارت الکترونیک گردید. از سال 1955 تاکنون در هر بازه بیست ساله، امکانات تجارت الکترونیکی متناسب با توانایی های تکنولوژی و اطلاعاتی آن عصر گسترش پیدا کرده به طوریکه این روند تکامل تجارت الکترونیک، تفاوت محسوسی بین تجارت الکترونیکی سنتی و نوع اینترنتی آن ایجاد کرده است.

مدلهای مختلف تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیک را می توان از نظر طرفین درگیر در تجارت به مدل‌های زیر تقسیم نمود:

1. تجارت بین کسب و کارها (Business to Business)
2. تجارت بین کسب و کار و مصرف کننده (Business to Customer)
3. تجارت مصرف کننده با مصرف کننده (Customer to Customer)
4. تجارت مصرف کننده با کسب و کار (Customer to business)
5. تجارت کسب و کار و کارکنان (Business to Employer)
6. تجارات کسب و کارها و سازمان‌های دولتی (Business to Government)

علاوه بر این موارد می توان به موارد خاص تری چون تجارت مردم به مردم (P2P)، بورس به بورس (E2E) و غیره اشاره کرد.

انواع سایت‌های تجارت الکترونیکی

با در نظر گرفتن هدف سایت و تکنولوژی مورد استفاده در راه اندازی آن می‌توان مدل‌های مختلفی از سایت‌های تجارت الکترونیکی را شکل داد که به مهمترین آنها در زیر اشاره می کنیم:

1. مدل سایت فروشگاهی: سایتی که معرفی کالا، عملیات فروش مستقیم و سرویس دهی به مشتریان را یکجا در خود دارد تا از این طریق ارتباط مستقیم فروشنده و خریدار در آن میسر گردد مانند تمام سایت‌های تجاری شرکتها
2. مدل بازارچه الکترونیک (E-Markeplace): بازارچه الکترونیکی که امکان جسجو و خرید انواع محصول را از فروشندگان مختلف برای خریدار فراهم می آورد. مانند سایت آمازون amazon.com
3. مدل حراجی (Auctions): ایجاد محیطی به منظور عرضه مستقیم کالا توسط افراد و اشخاص جهت خریداری توسط سایر مصرف کنندگان. بعنوان مثال سایت ebay.com
4. مدل پرتال اینترنتی: این سایتها تقریبا تمام اطلاعاتی را که بیننده سایت به آن نیاز دارد در خود جای می‌دهند، این اطلاعات می تواند شامل اخبار، اطلاعات ورزشی، اطلاعات آب و هوا، اطلاعات بورس و قابلیت جستجو در وب باشد. به عنوان نمونه سایت yahoo.com نمونه ای از این مدل می باشد.
5. مدل قیمت گذاری پویا: این مدل خود انواع مختلفی دارد:
   • مدل قیمت دلخواه مشتری (NYOP): در این سایتها مشتری قیمت خود را اعلام می‌نماید و سایت با کمک ارتباطات خود سعی در پیدا کردن کالای مناسب با قیمت مشتری می کند. به عنوان مثال سایت priceline.com
   • مدل خرید گروهی: در این مدل سایت سعی می کند خریدهای مشابه را نگهداری کرده و در نهایت به صورت عمده این خریدها را انجام دهد تا هزینه های جانبی بین تمامی خریدارن سرشکن شده و قیمت نهایی کمتری برای مشتری حاصل گردد. مثل سایت groupon.com
6. مدل مبادله پایاپای: در این گونه سایتها مبادله کالا به کالا انجام می شود. به عنوان مثال سایت barterquest.com در این زمینه فعالیت می‌کند.
7. مدل خدمات الکترونیکی: سایتهای خدمات دهنده تجاری که معمولا به عنوان شخص ثالث در مبادلات تجاری الکترونیکی وارد عمل می شوند. نظیر ارایه کننده خدمات بانکی یا پست در بستر اینترنت.

روشهای انتقال و پرداخت پول

همانند تجارت در دنیای واقعی در دنیای مجازی نیز معمولا یک طرف معامله انجام شده را پول تشکیل می‌دهد که بایستی از خریدار اخذ شده و به حساب فروشنده واریز گردد. به منظور نقل و انتقال پول مابین خریدار و فروشنده روش‌های مختلفی به صورت الکترونیک قابل پیاده سازی است:

1. روش کارت بانکی: مرسوم ترین روش پرداخت خریدهای اینترنتی می باشد که خریدار با استفاده از کارت بانکی خود وجه را به حساب بانکی فروشنده واریز می‌کند. در این نقل و انتقال معمولا یک بنگاه واسط نظیر بانک دخالت خواهد داشت تا صحت تراکنش انجام شده را تایید کند و فروشنده براساس تاییدیه بانک، خدمات را بدون معطلی به خریدار عرضه می‌نماید.

   با وجود اینکه این روش بسیار متداول است ولی در معاملات با مبلغ بالا قابل استفاده نبوده و همچنین تامین امنیت این روش چالش برانگیز خواهد بود. هر چند با ورود شرکت‌های ارایه کننده خدمات پرداخت (PSP) و قبول مسئولیت‌های فنی مربوط به پرداخت الکترونیک توسط آنها، چالش‌های مرتبط با این روش مدیریت شده است و با گسترش استفاده از کارت‌های بانکی این روش به عنوان محبوب‌ترین روش پرداخت الکترونیک شناخته می‌شود.

2. روش کیف پول الکترونیکی: در این روش خریدار ابتدا کیف پول الکترونیکی خود را شارژ می‌کند و سپس با کمک این کیف پول الکترونیکی از سایت‌های که از این روش پشتیبانی می‌کنند خریدهای خود را انجام می‌دهد.

   این روش با توجه به معایبی که دارد کمتر مورد استفاده قرار گرفته است. از معایب این روش کند بودن فرآیند انتقال وجه از خریدار به فروشنده، صرف هزینه و زمان توسط خریدار برای ایجاد یک حساب واسط (که شاید بعدا مورد استفاده قرار نگیرد) و محدود بودن تعداد فروشگاه‌های پشتیبانی کننده از این روش می‌باشد. ولی با توجه به اینکه خریدار می‌توان با مدیریت موجودی کیف پول الکترونیکی، امنیت بیشتری برروی حساب بانکی خود برقرار کند و در برخی مواقع به صورت ناشناس خرید نماید این روش در برخی اوقات مورد مقبول خریداران قرار می‌گیرد.

3. روش انتقال وجه بانکی: در این روش خریدار وجه خرید را از طریق بانک به حساب فروشنده انتقال داده و رسید دریافتی از بانک را به فروشنده ارایه می‌کند.

   این روش برای معاملات با مبالغ بالا کاربرد بیشتری دارد و با توجه به اینکه وجه به صورت مستقیم به حساب فروشنده واریز می‌شود از امنیت خوبی برخوردار است. در این روش بدلیل اینکه فرآیند انتقال وجه به صورت جداگانه توسط خریدار انجام خواهد شد نسبت به روش‌های قبلی زمانبر بوده و همچنین ممکن است بانک در مقابل ارایه خدمات انتقال وجه، کارمزدی را از طرفین اخذ کند.

4. روش پرداخت در محل: در این روش پرداخت وجه خرید تا زمان دریافت کالا توسط خریدار به تعویق می‌افتد، خریدار به محض دریافت کالا وجه را معمولا به صورت نقدی به مامور تحویل پرداخت خواهد کرد.

   این روش کمتر الکترونیک است ولی بدلیل ایجاد اعتمادی که در خریدار می‌کند هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهمترین عیب این روش امنیت پایین برای فروشنده و انتقال بسیار کند وجه خرید به حساب فروشنده خواهد بود.

5. روش پرداخت برروی قبض: در این روش یک شرکت واسط مانند اپراتور تلفن همراه مسئولیت پرداخت وجه مشتری را برعهده می‌گیرد و فروشنده با اطمینان به شرکت واسط خدمات را به مشتری ارایه می‌کند. معمولا شرکت واسط در یک بازه زمانی مشخص (انتهای ماه) وجه قابل پرداخت مشتری را به صورت صدور قبض طلب خواهد کرد و خریدار با پرداخت قبض در واقع انتقال پول به حساب فروشنده را انجام داده است.

   این روش پرداخت معمولا در مبالغ خرد کاربرد دارد و برای مبالغ بالا بدلیل ایجاد مسئولیت برای شرکت واسط (اپراتور) قابل قبول نیست و از طرفی بدلیل امنیت پایین و امکان کلاهبرداری از خریدار این روش محبوبیت چندانی ندارد.

در این مقاله سعی کردیم شما را با مفهوم تجارت الکترونیک و انواع آن و همچنین سایت‌های مرتبط با E-Commerce آشنا کنیم. در بخشهای بعدی با وبلاگ فروشگاه ساز ویرچو همراه باشید تا شما را با جایگاه تجارت الکترونیک در جهان و ایران آشنا سازیم.